موضوع تحقیق: اوپک......
سازمان کشورهای صادر کننده .........
موضوع تحقیق: اوپک
اعضا
سازمان کشورهای صادر کننده نفت با نام اختصاری اوپک (OPEC)، یک کارتل نفتی است. در آغاز کار، اوپک ۱۳ عضو داشت، اما پس از آن که اکوادور و گابن، دو تولید کننده کوچک اوپک، به ترتیب در سال های ۱۹۹۲ و ۱۹۹۵ خروج خود را از این سازمان اعلام کردند، این تعداد به ۱۱ عضو کاهش یافته است. اعضای کنونی اوپک عبارتند از: الجزیر، اندونزی، ایران، عراق، لیبی، کویت، نیجریه، قطر، عربستان سعودی، امارات متحد عربی و ونزوئلا. از این تعداد، عراق از هنگامی که تولید نفتش پس از پایان جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱، زیر نظارت سازمان ملل متحد درآمد، دیگر از اعضای فعال اوپک محسوب نمی شود. برکناری دولت صدام حسین، از سوی نیروهای آمریکا و انگلیس که در جنگی ناخواسته در مارس ۲۰۰۳ آغاز شد، هنوز نتوانسته است عراق را با معرفی یک دولت جدید عراقی به وضعیت پیشین بازگرداند. آمریکا با اعزام «پل برمر»، رئیس اجرایی اداره امور دولتی کشور، قصد انجام چنین کاری را داشت. در حال حاضر، پرسش هایی درباره این مسئله که آیا عراق همچنان به عنوان یک عضو اوپک خواهد ماند؟ در اذهان شکل گرفته است
اهداف
اصلی این سازمان، آنچنان که در اساسنامه بیان شده، به این شرح است: «هماهنگی و یکپارچه سازی سیاستهای نفت کشورهای عضو و تعیین بهترین راه برای تامین منافع جمعی یا فردی آنها، طراحی شیوههایی برای تضمین ثبات قیمت نفت در بازار نفت بین المللی به منظور از بین بردن نوسانات مضر و غیر ضروری؛ عنایت و توجه ویژه به کشورهای تولید کننده نفت و توجه خاص به ضرورت فراهم کردن درآمد ثابت برای کشورهای تولید کننده نفت؛ تامین نفت کشورهای مصرف کننده به صورت کارآمد، مقرون به صرفه و همیشگی؛ و بازده مناسب و منصفانه برای آنهایی که در صنعت نفت سرمایه گذاری میکنند..
با وجود این، تأثیر اوپک بر اقتصاد نفت همیشه ثبات بخش نبودهاست. در جریان بحران نفت ۱۹۷۳ این سازمان با استفاده از سلاح نفت دنیا را به وحشت انداخت و باعث ایجاد تورم شدید در تمام مصرف کنندگان نفت، اعم از کشورهای پیشرفته و درحال توسعه جهان شد. توسعه بیش از حد میادین نفتی خلیج مکزیک، دریای شمال که کاهش سهم اوپک در تولید جهانی را منجر شده و بی ثباتی روزافزون بازار موجب شدهاست توان اوپک در ارتباط با کنترل قیمت نفت در مقایسه با دوران طلایی آن کاهش زیادی داشته باشد.
میزان تولید
متخصصان دبیرخانه اوپک به پیروی از سهمیه بندی و سقف تولید اوپک، میزان «عرضه به بازار» را مشخص می کنند. این میزان تولید به منزله منبع و سرچشمه تولید نفت برای ذخیره سازی یا استخراج از ذخایر است. به بیان دیگر، تولید به مفهوم صادرات نفت خام به علاوه مصرف داخلی است.
دبیرکل
دبیر کل اوپک عهده دار سازمان دهی و مدیریت دبیرخانه دایمی سازمان در وین و مسئول سازمان دهی اجلاس های اوپک است. با آن که این شغل، اجرایی است، دبیر کل، نقشی کلیدی در مذاکرات و ارایه راه حل ها دارد و انتخاب یک دبیر کل بیشتر جنبه سیاسی دارد. پیش از این، اعضا به صورت دوره ای متصدی این سمت می شدند، در دورة اول، دبیرکل اوپک بر مبنای حروف الفبای نام کشورهای مؤسس معرفی و مشغول به کار میشد. اولین دبیرکل این سازمان آقای دکتر فؤاد روحانی (1964-1961) از ایران انتخاب شد و سپس دبیر کل از اتباع سایر اعضای مؤسس به ترتیب عراق، کویت، عربستان و ونزوئلا انتخاب گردید. اما هنگامی که این روش به دلیل سیاست و سیاسی کاری از حالت اصلی خود خارج شد باعث شدکه از سال 1988 تاکنون در مورد نحوه انتخاب دبیرکل، عملاً اصل شایستگی و لیاقت (طبق ماده 28 اساسنامه اوپک) اعمال گردیده است. براساس این ماده، انتصاب دبیرکل با رأیگیری از اعضا انجام میگیرد (اجماع). انتخاب دبیرکل بدین روش برای کشوری همچون ایران که درگیر مسائل سیاسی با برخی از کشورهای عضو، و همچنین کشورهای غربی میباشد، مسیر بسیار دشواری است. بنابراین، کشوری که سمت دبیرکلی را در اختیار داشته باشد، توان مضاعفی در دیپلماسی نفتی خود و تأثیرگذاری بر تصمیمات اوپک دارد. اما آنچه که نقش دبیرکلی را برای ایران و دیگر کشورهای عضو اوپک با اهمیت کرده است، کسب پرستیژ در اوپک و در سطح جهانی میباشد
سبدنفتی
«سبد نفتی اوپک» میزان تولید نفت روزانه و هفتگی است که دبیرخانه اوپک آن را تعیین می کند. اوپک اطلاعات مربوط به بهای متوسط نفت را در سبدی شامل هفت نوع نفت خام که عبارتند از: نفت مخلوط صحرا بلند، میناس اندونزی، بانی لایت نیجریه، فاتح عربستان سعودی، فاتح دوبی یا نفت دوبی، تیا جوانا ونزوئلا و ایستموس مکزیک (نفت غیر اوپک) جمع آوری کرده است. به نظر می رسید سبد نفتی اوپک که در اواخر دهه ۱۹۸۰ به وجود آمد، تنها برای به دست آوردن بهای متوسط نفت باشد که در آغاز ۱۸ دلار در هر بشکه بود، سپس به ۲۱ دلار در هر بشکه رسید. هرچند در مارس (اسفند) ۲۰۰۰، اوپک مورد استفاده جدیدی را برای سبد نفتی یافت که استفاده از آن، همانند اهرمی بود برای کاهش یا افزایش خودکار تولید نفت. در واقع، تصمیم گرفته شد که اگر بهای نفت به خارج از محدوده ۲۲ تا ۲۸ دلار در هر بشکه، که بهای تثبیت شده اوپک است، برسد، این اهرم به خودی خود فعال شود.
خبرگزاری اوپک
اوپک، خود یک سرویس خبری رسمی به نام «اوپکنا» دارد که وظیفه آن انتشار مقاله های خبری درباره کشورهای عضو و اخبار رسمی مربوط به اوپک است.
چالشها
با توجه به اهمیت انتخاب دبیرکل برای اوپک و ایران، اعضای اوپک تمایلی به پذیرش دبیرکلی ایران نشان ندادهاند و احتمال قبول آن دور از انتظار به نظر میرسد، زیرا این نگرانی وجود دارد که دبیرکلی ایران به پیچیدهتر شدن اوضاع اوپک و تحریک حساسیت کشورهای غربی و آمریکا که از مخالفان ایران به شمار میآیند، منجر شود. بیتردید، آمریکا به خاطر کسب و کار شرکتهای نفتیاش در میان کشورهای عربی اوپک نفوذ زیادی دارد و میتواند از آن به عنوان اهرمی برای رد نامزد ایرانی معرفی شده استفاده نماید. گرچه رایزنیها نقش تعیین کنندهای در انتخاب دبیرکل دارد، اما اختلافات موجود بر سر پرونده هستهای نیز شانس انتخاب نامزدی از ایران را کاهش داده است.
گذشته از موضع آمریکا، مشکل دیگر ایران در اوپک برای دستیابی به سمت دبیرکلی، به کشورهای عربی، از جمله عربستان، امارات و ... باز میگردد. مسائل بین این کشورها با ایران چند بعدی است و علاوه بر حس رقابت و دشمنی، نوعی حس حسادت را نیز شامل میشود. حس رقابت و دشمنی کشورهای عربی حتی پیش از انقلاب اسلامی نیز مشهود بود، چرا که عربستان توانست سه دوره سمت دبیرکلی را از آن خود نماید در حالی که ایران در آن سالها نیز نتوانست به حق خود دست یابد. یکی دیگر از چالشهای ایران با کشورهای عرب عضو اوپک، که بازتاب آن را در مخالفت آنان با دبیرکلی ایران میتوان مشاهده نمود، چالش در زمینه سیاستهای نفتی است. سیاست نفتی اعراب مبتنی بر عرضه حداکثری نفت و افزایش تولید است. در حالی که ایران به دنبال کسب منافع ملی در چارچوب اوپک و کسب در آمد است.
انتخاب دبیرکل بر حسب اجماع نظر کارشناسان نفتی و براساس صلاحیت و شایستگی فرد معرفی شده صورت میپذیرد. در حالی که در آخرین مرحله، رقیب اصلی نامزد ایران برای دبیرکلی اوپک یعنی ”هادی نژاد حسینیان“، نامزد کویت، عدنان شهابالدین، مدیر بخش تحقیقات دبیرخانه اوپک بوده است. این در حالی است که نامزد کویت به هیچوجه صلاحیت آئیننامه اوپک (شرایط سنی، 15 سال کار مدیریتی در سطح بالا که 10 سال آن باید در صنعت نفت باشد) را دارا نبوده است. وی در سازمان انرژی هستهای و یونسکو فعالیت داشته و دو سالی بیش نیست که وارد صنعت نفت شده است.